Uzun Çarşı (Tar. Kül.)
Antakya çarşısı fiziksel olarak olmasa da işlevsel olarak niteliği MÖ 300’lerde oluşmaya başlamıştır. Değişmelerle birlikte varlığını sürdüren Antakya Çarşı’sı bugünkü özelliğine MS 700’lerde kentin Arap hakimiyetine girmesiyle kavuşmuştur. Ayrı bir bünye olarak Uzun Çarşı, Antakya’nın Osmanlı İdaresine XV. Yüzyılda girmesiyle bugünkü fiziksel özelliğine kavuşmuştur.
Antakya Çarşısının tarihsel süreçte ticari anlamda gelişmesinde pek çok etken ve dönem etkili olmuştur. Doğu ve Batı arasında ticaretin geçiş noktası olması, kral yolu üzerinde bulunması, Akdeniz-Semerkand transit yolunun Antioch’tan geçmesi, Roma döneminde otonom bölge olması ve İpek Yolu üzerinde bulunması ve Uzakdoğu’dan gelen ürünlerin Antakya üzerinden Mezopotamya’ya dağılması, Antakya’nın ticari açıdan taşıdığı stratejik öneme bağlı olarak gerçekleşmiştir. 18. Yüzyıl sonlarına doğru Süveyş Kanalı’nın açılması ve Coğrafi Keşifler ile birlikte yön değiştiren Doğu Akdeniz Ticaret Yolu nedeniyle Antakya eski ticari merkez olma özelliğini yitirmiştir.
Antakyalılar için Uzun Çarşı sadece alış-verişin yapıldığı bir yer değildir zira içerisinde ibadethanelerden kahvehanelere birçok yapı mevcuttur. Bir yönüyle ekonomik faaliyetlerin yürütüldüğü bu mekân bir yandan da sosyal, kültürel ve dini aktivitelerin de yapıldığı müşterek bir alandır. Uzun Çarşı yolun iki tarafında sıralanmış genellikle tek katlı yapılardan oluşan işkollarına göre sokaklara ayrılan bir düzene sahiptir. Çarşının geçirdiği en büyük değişikliklerin başında iş kolları gelmektedir. Çarşıda günlük ihtiyaç malzemelerinden, el sanatlarına kadar birçok dükkân ve iş yeri bulunmaktadır. 1930’lu yıllarda çarşıda Bıçkıcılar, Çıkrıkçılar, Hasırcılar, Taş Yontucular, Semerciler, Kalaycılar, Tenekeciler gibi meslek kollarının mevcut olduğu kayıtlarda mevcuttur.
Çarşıda özellikle gıda dükkânlarının birçoğunun günümüzde daha kazançlı olduğu gerekçesiyle giyim sektörüne döndüğü belirtilmektedir. Yine bugün Çıkrıkçı ve Hasırcı gibi iş kolları sokak adlarında (Çıkrıkçılar Çarşısı, Hasırcılar Çarşısı Vs.) kalırken; kimi iş kolları ise sadece nostaljik hediyelik eşya dükkânı olarak, bir başka deyişle sembolik olarak varlığını devam ettirmektedir.
Aynı iş koluna ait malzemelerin aynı sokak veya caddede satıldığı tek yer Kuyumcular Çarşısıdır. Kuyumcuların diğer kimi iş kollarıyla aynı kadere sahip olmaması, ziynet eşyası ve birikim olarak altının halen talep görmesi, iş yerlerinin kiralık değil mülk sahiplerine ait olması gibi nedenlerden dolayı, esnafın çoğunluğunu Hıristiyanların oluşturduğu Kuyumcular Çarşısı diğer yerlere nazaran homojenliğini koruyan, çarşının nadir bölümlerindendir.
Uzun çarşıda bulunan bir çok eski yapı 2013 Şubat depreminde yıkılmış bazı yapılarda ağır hasar görmüştür. Uzun çarşının restorasyonu hala devam etmektedir.
