Ufuk Şafak

27/07/2017

Günümüzde Hatay’ın Altınözü ilçesine bağlı Sarılar mahallesi ve gene Altınözü’ne bağlı Tokaçlı Köyünde yaşamaktadırlar. Mahalli idarede yapılan son değişiklikle beraber Sarılar ve Tokaçlı Altınözü’ne bağlı mahalle statüsü kazandı. Sarılar, Tokaçlı’ya göre daha daha gelişmiş ve kalabalık bir nüfusa sahipken, Tokaçlı daha çok bir köy görünümünde.

Osmanlı şeriye sicilleri, tahrir ve temettuat defterleriyle nüfus cetvellerinde, Altınözüllü Arap Ortodoksların yaşadıkları bölge “Cünte” olarak geçmektedir. Kuvvetle muhtemeldir ki Sarılar ve Tokaçlı mahalleleri tek bir bölgeydi. Bölge halk arasında “Cneydo” ya da “Jneydo” olarak bilinmektedir. Burada yaşayanların söylediyine göre Tokaçlı’ya “Jneydo” denmesinin nedeni cenneti andıran manzarası ve yaşanabilir güzel iklimiyle ilgilidir. Arapçada “Jneydo” cennet demektir.

1970 li yıllarda Altınözü Arap Ortodokslarının nüfusu 3000 civarındayken günümüzde Tokaçlı ve Sarılar’da yaşayan 1000 civarında bir nüfus söz konusudur. Nüfusun büyük bölümü yurtdışına veya İstanbul’a göç etmiştir.  2008 de yapılan bir çalışmada; İstanbul’da yaşayan 4721 Rum’un %11 ini Antakyalı Arap Ortodokslar oluşturuyor. Bu 11 lik dilimin büyük çoğunluğu Altınözü doğumlu. Antakya-Altınözü doğumlular genellikle İstanbul Fatihte yaşıyor. İstanbul Rum okullarında okuyan 255 öğrencinin 142 si Antakya kökenlidir. 142 öğrencinin 100 e yakını Altınözü doğumlu. Galata ve Langa okullarının tamamına yakını Antakya ve Altınözlülerden oluşuyor.

10 yıllık zaman diliminde ise bölgeden Antakya şehir merkezine de yerleşimler yaşanmıştır. Tokaçlıda yaşayanların verdiği bilgiye göre; İstanbul’a, yurtdışına ve Antakya merkeze yerleşenlerle birlikte Altınözü doğumlu Arap Ortodoksların sayısı 5000 civarındadır.

Anadili Arapça olan buradaki Ortodoks Hıristiyanlar Türkiye tarafından Rum Ortodoks olarak kabul edilir. Buradaki cemaatin etnik kökeni tartışmalıdır, ancak Rum olmadıkları kesindir. Kiliselerine Arapça ya da Süryanice adlar veren cemaat dini ritüllerini anadilleri olan Arapçayla icra ederler.

Sarılar Mahallesindeki evlerin arasında geçmişi 3.yy a kadar giden Mar Circos Kilisesi bulunuyor. Kilisenin giriş kapısının üzerinde Türkçe olarak “Marcircos Türk Hıristiyan Ortodoks Kilisesi” yazıyor. Kilisenin içinde dini resimler, üstünde de bir çan kulesi var. Giriş kapısının üzerindeki Arapça yazıtta da 1897 tarihi görülür. Bu kilisenin en ilginç özelliği, kilisede görev yapmış papazların dış duvara bitişik olarak gömülmeleridir. Ortodoks kiliselerinde pek görülmeyen bu durum Arap Ortodokslarına özgüdür.

Tokaçlı’da bulunan kilise ise aynı zamanda önemli bir tarihi kalıntı. Evlerin arasındaki Meryem Ana Kilisesi, eski dönemlerde inşa edilmiştir. Ancak kaçıncı yy dan kaldığı bilinmemektedir. Günümüzdeki son halineyse 1891 yılında kavuşmuştur. Giriş kapısının üzerinde Türkçe olarak “TC. Maria Ana Rum Ortodoks Kilisesi” yazısı, kapısının yanında da Eski Ahit te söz edilen on emirin anlatıldığı mermer yazıtlar vardır. Çatısına bitişik bir çan kulesi de bulunmaktadır.

Tokaçlı da Ortodokslarca kutsal kabul edilen Yuhanna, Meryem Ana ve Aziz İlyas adında üç ziyaretgah bulunmaktadır. Köyün yakınlarında da Mermenis olarak adlandırılan ve Bizans İmparatoru Romanos Diogenes in mezarı olduğu kabul edilen bir ziyaret daha vardır.

(Tokaçlı Maria Ana Kilisesi)

Türkiye de yedi ayrı yerde cemaati bulunan Antakya Rum Patrikliği’nin resmi bir temsilciliği yoktur. Dini açıdan Samandağ ve Altınözü cemaatleri Lazkiye Metropolitliği ne, İskenderun, Arsuz ve Mersin cemaatleri Halep Metropolitliği ne, Antakya merkezindeki cemaat ise doğrudan Şam’daki Antakya Rum Ortodoks Patrikliği ne bağlıdır.

Arap dili ve kültürünün belirgin olduğu köyde, başka bir Hıristiyan kültüründe rastlanmayan isimlere burada rastlıyoruz.  Örneğin Müslümanlarda çok yaygın olan Abdullah ismi Altınözü Hıristiyanlarında da yaygın. Köyde yaşayanların verdiği bilgiye göre bunun nedeni Müslüman etkisinden çok Arap etkisi. Bu da Altınözü Arap Ortodokslarını Türkiye’deki Ortodokslardan ayıran önemli bir özelliklerden biri.

Düğünleri, atasözleri vb. folklorik öğeleri Arapça yaşayan Arap Ortodokslar çocuklarına Arapça okuma yazma öğretmemelerinden dolayı bu özgün kültürleri tehlike altındadır.

 

KAYNAKLAR

http://www.suryaniler.com/forum.asp?fislem=cevaplar&kategoriid=4&ustid=1388

http://www.hristiyangazete.com/2011/04/altinozu-hatay/

http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=191702