IV. asırda yaşamış Antakya doğumlu tarihçi Mısır tarihi ve Bizans İmparatoru Justinian dönemini anlatan ve kendi adını taşıyan eseri yazmıştır. Antakya ve Antakyalılar için günümüze dek ulaşmış çok sayıda bilginin temel kaynaklarından birisidir. Bizans tarihine ilişkin ilk kronolojist olarak kabul edilmekte, 491 ila 578 yılları arasında yaşadığı sanılmaktadır. Her biri bugünkü anlamda bir bölüm şeklinde nitelendirilebilecek olan 18 kitabı şu başlıkları taşır.

 

Kitap 1. Adem Devri

Kitap 2. –

Kitap 3: İbrahim’in Tanrı Bilgisinin Devri

Kitap 4: Yunan Ülkesindeki İmparatorluk Zamanı

Kitap 5: Truvalılar Devri

Kitap 6: Aineias’ın oğlu Askanios’un ve Asurlular İmparatorluğunun Devri

Kitap 7: Roma’nın İnşası ile İlgili Olarak

Kitap 8: Makedonyalılar Devri

Kitap 9: Roma Konsülleri Devri

Kitap 10: Augustus Saltanatı Devri

Kitap 11: İmparator Trajan’ın ve Antakya’daki Üçüncü Felaketin Devri

Kitap 12: İmparator Commodus Devri ve Olimpiyatlar

Kitap 13: İmparator Constantine Devri

Kitap 14: Genç Theodosius Devrinden Genç Leo Devrine

Kitap 15: Zeno Devrinden Anastasios Devrine

Kitap 16: İmparator Anastasios Devri

Kitap 17: İmparator Justin Devri

Kitap 18: İmparator Justinian Devri

İoannis Malalas’ın Antakya’nın Pers işgalinden sonra İstanbul’a yerleştiği sanılmaktadır. Bu düşüncenin en önemli nedenlerinden biri de 18 kitabının sadece sonuncusunun İstanbul’a ilişkin olması ama tüm diğerlerinde (özellikle 10 – 18 arasındaki imparatorlukları anlattıklarında) asıl olarak Antakya’ya yer vermesidir. Nitekim Chronographia’nın, 1986 yılında Melbourne Avustralya’da Bizans Çalışmaları adıyla yürütülen ve çok sayıda kişi tarafından hazırlanan 371 sayfalık İngilizce çevirisinde 180 ayrı sayfada, 370 kez “Antakya” sözcüğü geçmekte, 15 sayfada Asi (Orontes) nehrinden, 29 ayrı sayfada ise Daphne’den söz edilmektedir.

Antakya’ya aşkla bağlı olduğu söylenen bu tarih yazarının yaşadığı dönemin Antakyası dünya üzerindeki üç önemli merkezden biridir ve bu süreç içinde Antakya’da sırasıyla 500, 525, 526, 528, 557, 579, 581, 587, 588 yıllarında birçoğu son derece şiddetli depremler meydana gelmiştir. Bu felaketler içinde en önemlisi 526 yılında Antakya’yı bir daha asla eskisi gibi olamayacak bir biçimde yerle bir ederken, 250 ila 300 bin kişinin ölümüne neden olan depremdir. Bu deprem halen dünyanın görmüş olduğu en acı dört depremden biri kabul edilir. Malalas’a göre Tanrı bu depremle Antakyalıların şehirlerinin ne kadar kalabalık, görkemli, zengin ve cömert olduğunu göstermek istemiştir. Malalas, felaketten üç gün sonraki Pazar günü kentin kuzey kesimi üzerinde bir buçuk saat boyunca bir haç’ın asılı olarak kaldığını rapor etmiştir. Yine Malalas’ın raporlarından öğreniriz ki felaket sonrasında imparator Justine tacını, kızıl elbisesini ve ünvanlarını gösteren bütün simgeleri çıkarmış, Antakya’yı yeniden onarmak için güçlü fonlar hazırlamış ve elçilerini seferber etmiştir.

 

https://www.google.com/amp/s/www.akdogan.gen.tr/antakya-kutuphanesi/ioannis-malalas-ve-chronographia/amp/ Erişim 19.09.2019

 

 (VASILIEV, A. A., Bizans Tarihi, Cilt: I, Çeviren; MANSEL, Arif Müfid, Maarif Matbaası, Ankara, 1943 s. 230)